សាកេដែលភាសាជប៉ុនគេអាចហៅម្យ៉ាងទៀតបានថា “នីហ៊ុនស្សុ” (Nihonshu) គឺជាស្រាបែបប្រពៃណីផ្សំឡើងមកពី អង្ករដែលបានឆ្លងកាត់ការផ្អាប់។ ស្រានេះផងដែរមានប្រវិត្តសាស្ត្រដ៏ជ្រាលជ្រៅលាយលំជាមួយនឹងវប្បធម៍ នឹងប្រពៃណីនៃប្រទេសជប៉ុន។ ប្រភពដើមរបស់វាមានអាយុកាលប្រហែល 2,500 ឆ្នាំមុន នៅពេលដែលការដាំដុះស្រូវបានចាប់ផ្តើមនៅក្នុងប្រទេសជប៉ុន ដែលនៅពេលនោះចាប់ផ្តើមលេញនៅវត្តមាន ស្រាម្យ៉ាងដែលមានលក្ខណៈស្រដៀងទៅនឹងសាកេនេះដែរ នាសម័យកាល “យ៉ាយយ” (Yayoi) (300 BC – 250 AD)។ អស់ជាច្រើនសតវត្សមកហើយ សាកេនេះបានវិវត្តន៍ពីការថ្វាយជូនអធិរាជ និងសាសនា ទៅជាភេសជ្ជៈដ៏ពេញនិយមដែលរីករាយក្នុងការប្រារព្ធពិធី និងសម្រាប់ទទួលទានជាប្រចាំថ្ងៃ។
ទោះបីជាការចាប់ផ្តើមពិតប្រាកដមិនត្រូវបានគេកំណត់បានច្បាស់លាស់ តែសាកេទំនងជាត្រូវបានបង្កើតឡើងជាលើកដំបូងក្នុងអំឡុងសម័យកាល “យ៉ាយយ” (Yayoi)។ ចំណែកក្នុងសម័យកាល “ណារ៉ា” (Nara) (710–794) និង សម័យកាល “ហៃអាន” (Heian) (794–1185) ការផលិតស្រាចាប់ផ្តើមមានរចនាសម្ព័ន្ធកាន់តែច្រើនជាងមុន ដោយដំបូងឡើយសាកេគឺជាតង្វាយនៅក្នុងទីសក្ការៈបូជា ប្រាសាទ និងនៅវាំងសម្រាប់អធិរាជតែប៉ុណ្ណោះ។ បន្ទាប់មកបច្ចេកទេសផលិតស្រាក៏បានរីកចម្រើនយ៉ាងខ្លាំងក្នុងកំឡុងសម័យ “ម៉ូរូម៉ាឈី” (Muromachi) (1333-1573) រួមទាំងបច្ចេកវិទ្យាក្នុងការខាត់អង្ករ និងការប្រើប្រាស់កម្តៅ។ នាសម័យកាល “អេដូ” (Edo) (1603–1868) ឧស្សាហកម្មសាកេចាប់ផ្តើមរីកចម្រើនជាមួយនឹងវិធីសាស្ត្រថ្មីដើម្បីកែលម្អការរក្សាទុក និងរក្សារសជាតិ។ រហូតដល់សតវត្សទី 20 គេបានណែនាំការស្រាវជ្រាវវិទ្យាសាស្ត្រទំនើបៗជាងមុនទៅលើការផលិតស្រានេះឡើង អោយកាន់តែមានភាពវិវត្តន៍។
ដំណើរការនៃការផលិតសាកេ
ដំណើរការនៃការផលិតាស្រាបែបប្រពៃណីជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងដំណាក់កាលសំខាន់ៗមួយចំនួន៖
- ការប៉ូលាស្រូវ៖ ស្រទាប់ខាងក្រៅនៃគ្រាប់ស្រូវត្រូវបានប៉ូលាចេញដើម្បីយកសារធាតុមិនបរិសុទ្ធចេញ ដែលជាធម្មតាការកិននេះមានកម្រិតចុះដល់ 50-60% នៃទំហំគ្រាប់ដើម។
- ការលាងនិងចំហុយ៖ អង្ករដែលប៉ូលាហើយត្រូវបានលាងសម្អាត រួចហើយយកមកចំហុយដើម្បីរៀបចំវាសម្រាប់យកមកធ្វើការផ្អាប់។
- ការរៀបចំ “កូជិ” (Koji)៖ កូជិជាប្រភេទផ្សិត ដែលត្រូវបានយកមករោយនៅលើអង្ករដែលចំហុយហើយក្តៅៗ ដើម្បីបំប្លែងម្សៅទៅជាជាតិស្ករដែលអាចយកមកធ្វើជាមេស្រាបាន។
- ការផ្អាប់ត្រូវបានចាប់ផ្តើម៖ ដោយគេយក អង្ករ កូជិ មេដំបែ និងទឹកមកលាយបញ្ចូលគ្នាដើម្បីបង្កើតជាម្សៅ ហើយចាប់ផ្តើមនៃការវិវត្តរបស់ដំបែ។
- ការផ្អាប់ចុងក្រោយ៖ គេបន្ថែមអង្ករចំហុយ និងកូជិ ហើយទឹកត្រូវបានបន្ថែមជាដំណាក់កាលចុងក្រោយដើម្បីលើកកម្ពស់ការផ្អាប់នៃជាតិអាល់កុលក្នុងរយៈពេលពី 3-5 សប្តាហ៍។
- ការចុច និងការច្រោះ៖ អង្ករដែលបានក្លាយជាម្សៅហើយមានជាតិផ្អាប់ខ្ពស់ ត្រូវបានចុចដើម្បីបំបែកជាតិស្រាពីសារធាតុរឹង បន្ទាប់មកត្រងដើម្បីយកសារធាតុមិនបរិសុទ្ធចេញ។
សារៈសំខាន់នៃវប្បធម៌
សាកេជាផ្នែកមួយដ៏សំខាន់នៅក្នុងវប្បធម៌ជប៉ុន វាមិនមែនត្រឹមតែជាភេសជ្ជៈដែលមានជាតិអាល់កុល ឬស្រាអង្ករនោះទេ។ សាកេគឺជាប្រពៃណី ដែលបានបម្រើការជាវត្ថុមួយសម្រាប់ទំនាក់ទំនងជាមួយអាទិទេពនៅក្នុងពិធីបុណ្យ “ស៊ិនតូ” (Shinto) ដែលគេប្រើសាកេក្នុងការថ្វាយដង្វាយ ការអធិដ្ធាន និងពិធីបូជាសក្ករៈណាមួយ។ វាតំណាងឱ្យភាពបរិសុទ្ធ ក្នុងការប្រារព្ធពិធី និងការរួបរួមគ្នា។
សរុបមក សាកេគឺជាស្រាដែលមានដើមកំណើតពីបុរាណ មានដំណើរការនៃការផលិតយ៉ាងច្បាស់លាស់បូកបញ្ចូលជាមួយប្រពៃណី និងសារៈសំខាន់នៃវប្បធម៌ដ៏សម្បូរបែបដែលជានិមិត្តសញ្ញានៃការប្រារព្ធពិធី និងរួបរួមសហគមន៍នៅក្នុងប្រទេសជប៉ុន។
